SanteLOGie

Kinderwagen, z.g.a.n.

Een columnist in de Volkskrant had vorige week een lumineus idee: je kunt aan de hand van het onvolprezen gratis online krantenarchief Delpher allerlei persoonlijke dingen ontdekken. Bijvoorbeeld: de geschiedenis van de woning waarin je woont of zelfs waarin je geboren bent.

De Volkskrantcolumnist woont enkele jaren in een Amsterdams huis uit 1894, en dat leverde, ik veronderstel voornamelijk via de destijds (en tot voor enkele jaren) populaire kleine advertenties in dagbladen, een aantal interessante resultaten op. Niet over de columnist zelf, want sinds die er woonde hadden we internet en waren de advertenties die ‘Zwervertjes’ heetten of ‘Kleintjes’ waarvan de oudere lezers de afkortingen kenden als b.b.h.h. (voor kostgangers of kamerhuurders) en z.g.a.n. (Zo goed als nieuw). Kennelijk waren die advertenties vrij duur en konden de kosten met afkortingen in bedwang worden gehouden.

Dus ik ging snel aan de slag met mijn geboorte-adres en kwam enigszins teleurgesteld te voorschijn uit het archief, met één vermeldinkje: 'Kinderwagen z.g.a.n. te koop, Thijmstraat 153.

Een wel heel korte vermelding van ons toenmalig huisadres, in de krant waarvan ik het bestaan tot nu toe niet wist: de Provinciale Geldersche Courant, en wel die van 9 juni1942.

Mijn ouders woonden sinds 1934 op dat adres, in een kleine arbeiderswoning die gebouwd was in 1925. Ze hadden een dochter die in 1930 geboren was, en in 1936 beviel mijn moeder van ‘Anneke’, een doodgeboren meisje dat enkele dagen later begraven werd in ongewijde grond naast de begraafplaats achter de kerk aan de Nijmeegse Groenestraat, in toen nog geheten parochie van de Heilige Antonius van Padua.

In november 1938 werd ik er geboren in datzelfde voorkamertje, en het had niet veel gescheeld of ik had de bevalling niet overleefd.

In maart 1941 werd mijn zusje Lidia er geboren, tot ieders verrassing een hoogblond engeltje met krulhaar. En in juli 1944 gevolgd door mijn broer Berry, die wel krulhaar had, maar dan ravenzwart.

Moest die het zonder kinderwagen doen? Of had de advertentie geen succes opgeleverd en was de wagen er gewoon nog. Ik heb geen vermoeden. Hoe dan ook: de eerste tijd na Berry's geboorte had je buitenshuis vrijwel niks te zoeken, met of zonder kinderwagen. Als hij huilde kreeg hij een speen met wat cognac en verder werd hij opgevoed met roggepap. Dat maakte van hem een smulpaap.

Maar ik draai eromheen.

Want ruim een jaar na de geboorte van Lidia zetten mijn ouders dus hun zo goed als nieuwe kinderwagen te koop – als was er besloten dat het met drie kinderen wel welletjes was. Berry zou dus een ‘ongelukje’ geweest kunnen zijn. Elk gezin telt een aantal intrigerende geheimen.

Ik was erbij en maakte er niks van mee, op de schaarse foto’s uit die tijd was ik een kleuter die niet bar vrolijk de wereld inkeek en al helemaal niks vermoedde van handel in kinderwagens.

Vóór en na 9 juni 1942 was er dus niks te koop opdat adres. Er was natuurlijk ook geen Marktplaats.

En het zwartste deel van de Tweede Wereldoorlog moest nog beginnen.

Minder onzin dan het lijkt

Door Guido t’Sas

Als je deze openingskop in het Eindhovens Dagblad leest, denk je regelrechte onzin: 'Sluit Eindhoven Airport en bouw daar woningen'. Hoe noemen ze dat tegenwoordig, mediaframing? Maar neem je de nuancering, ook die op een binnenpagina, door dan valt het mee. De krant onderzocht de opvattingen hierover bij een aantal ondernemers. Er zijn er bij die wel degelijk iets voor het idee voelen; anderen willen er in dit onvoldragen stadium (niet aan de orde, geen politieke beslissing) niet eens over praten.

Het kan niet anders – hoewel, het ED doet dat niet – of je moet pakweg een halve eeuw terugdenken, toen dezelfde krant, met name de toenmalige hoofdredacteur Ton Brouwers, gesteund door wetenschapsjournalist Caspar Schuuring, zich vergeefs verzette tegen het toekennen van een burgerluchtvaart-functie aan de militaire basis Welschap. Brouwers' zoon Bart bevestigde mij ooit nog te beschikken over 'een zolder vol boze commentaren'. Verzet met krant en tand. De economie won met Frits Philips in de voorste gelederen. Nu spreekt iemand over het 'herstellen van een fout'.

Aanleiding tot het opnieuw aanwakkeren van de discussie is het feit dat vliegbasis/Airport over drie jaar voor vijf maanden op slot gaat wegens onderhoudswerkzaamheden. Het hoofdbezwaar tegen het vliegveld blijft, afgezien van de ernstige luchtvervuiling, dat het te dicht bij de stedelijke bebouwing van Eindhoven en Veldhoven ligt. Terwijl het een perfecte plaats zou kunnen zijn om er de woningnood te bestrijden met de bouw van wat je gerust 'een kleine stad' zou kunnen noemen.

Als alternatief voor de hoofdzakelijk toeristische vluchten (wel vorig jaar 7 miljoen) van en naar Eindhoven wijst men naar onder meer Maastricht/Aachen Airport, dat momenteel noodlijdend is en op 60 km afstand ligt. Wat wellicht als een bagatel wordt beschouwd is het uitgummen van de militaire vliegbasis in een tijd waarin defensie juist op zoek is naar uitbreidingen in ons krappe land.

Geen onzin dus, dit idee, maar wel krikkel, zodat er nog heel wat water door de Dommel en de Demer zal stromen voordat iemand van de beslissende macht er zijn vingers aan zal willen branden.

Vage herinneringen van een kind van 6

Op de dag zelf was ik er niet toegekomen. Dat heb je wanneer je leven trager en trager verloopt en er nog altijd evenveel op je afkomt.

De 121^ste verjaardag van mijn vader, al 42 jaar dood, heb ik wel herdacht, voornamelijk in stilte.

En dan was er twee dagen eerder 17 september, de bevrijding van Nijmegen in 1944, die de oorlog pas definitief naar de stad bracht – hoewel, dat gebeurde natuurlijk eigenlijk al op 22 februari 1944, toen de Nijmeegse binnenstad ‘per ongeluk’ in een paar minuten tijd platgebombardeerd was. Door Amerikaanse bommenwerpers.

De oorlog kwam definitief naar Nijmegen: duizenden Britse, Canadese en ook enkele Amerikaanse militairen werden ingekwartierd in de stad, voor een deel ook ondergebracht in ‘Nissenhutten’. Daar stond er een van op een terrein achter de toenmalige Garage Moll, aan onze straat. De Britten daar zorgden voor onwaarschijnlijk keiharde proppen zakdoek, die door vrouwen, onder wie mijn moeder, werden gewassen. Zij deed ‘de Engelse was’.

Ik was toen nog net geen 6 jaar, of ik toen al naar de lagere school ging weet ik niet, ik heb vage herinneringen, wellicht dat ik inderdaad pas naar school ging toen ik bijna 7 jaar was, een jaar later dus.

Zes jaar was ik, en kennelijk was het tot de mensen in de buurt doorgedrongen dat we ons bevrijd mochten, moesten, of minstens kónden voelen. Ik heb daar een concrete hoofdvideo bij, met geluid: voor de deur van Centra-kruidenier Jan Lagé, gevestigd in een hoekhuis bij ons op de hoek, formaat arbeiderswoninkje, stonden of dansten mensen in een kring en zongen een vrolijk lied, dat ik niet kon verstaan omdat de tekst me als een vreemde taal in de oren klonk. Ik stond voor een raam op de bovenverdieping van het huis en keek ernaar – tot mijn moeder me er wegsleurde: kennelijk was de tekst schunnig van aard en niet voor kinderoren bestemd.

Flarden dus. Een troep haveloze Duitse soldaten die werden afgemarcheerd door Britten en/of Canadezen. En daarna een hele tijd, maanden leken het, maar zeker is dat niet, slapen in het minieme keldertje onder ons huis en zelfs een poosje geëvacueerd naar huis aan de Heiweg in Hatert.

Want het was nu echt oorlog. Geen ruit van het huis was meer heel en vervangen door roze stukken karton met mica (of cellofaan) ronde ruitjes erin. De straat stond vol jeeps, tanks, half tracks, vrachtwagens, die gezamenlijk het uit bakstenen bestaande plaveisel kapot hadden gereden. De soldaten flirtten natuurlijk met de meisjes in de buurt en deelden gul ‘tjoklat’ en sigaretten uit en wisten ook aan flessen jenever te komen die ze voor honderd gulden per stuk verkochten aan mensen die zich dat konden veroorloven. (Dat vond niemand in de buurt raar.)

En dat alles onder het weken- of maandenlang aanhoudend kanongebulder, vanaf een open terrein een paar honderd meter bij ons vandaag, genaamd het Galgenveld – later kreeg je pas door dat dat allemaal een gevolg was van het mislukken van de Operatie Moestuin, de kanonnen schoten op doelen in de Betuwe en, neem ik aan, ook nog wel verder. In de kelder, zo gaat het verhaal, viel mij de taak toe mijn doodsbange moeder te informeren over de aard van de druk bezige artillerie – mij verbaast nog altijd niks.

In het voorjaar trokken de soldaten weg, ze moesten nog even naar Berlijn, oftewel het front, het afscheid was roerend, meen ik me te herinneren.

En toen was het 5 mei, en het kan best zijn dat er toen pas aanleiding was voor de reidans bij Jan Lagé voor de deur.

Grasduinen

Ik grasduin nog wel eens door mijn schrijfselen van weleer, en zo stuitte ik op onderstaande van 22 jaar geleden, toen ik nog een vervaarlijke Draufgänger was. Ondanks dat blijft het een leuk stukje, waar ik nog volledig achtersta. Gatie:

Dinsdag 19 juni 2002

Cultuur

U moet me maar corrigeren als ik het mis heb, maar volgens mij heeft Tom Holkenborg een plaatje van Elvis Presley in de computer gestopt, de computer opdracht gegeven daar de bekende Opel Kadett-1985-dreun onder te zetten en hup: wij kijken aan tegen een culturele prestaties van dusdanig formaat dat de Volkskrant er niet alleen een popjournalist – het potsierlijkste specialisme in de journalistiek – op af heeft gestuurd, maar voor diens artikel ook een flink stuk van de voorpagina heeft ingeruimd.

In het licht van die publicatie moet ik toch eens mijn inmiddels 42-jarig abonnement op de Volkskrant in heroverweging nemen: het kost tenslotte inmiddels toch zo’n zestig cent per dag en daarvoor krijg ik dan deze zwakzinnigheid voorgeschoteld.

Ja, want die Tom Holkenborg, dames en heren luisteraars, die is technoproducer van beroep, en als zodanig bekend (ik weet alleen niet precies bij wie) als Junkie XL. Maar van de familie van Elvis Presley heeft Junkie XL te horen gekregen dat ze dat woord niet meer willen horen (mede omdat hun beroemde overledene het zelf was, denk ik, XXXL zelfs) en gehoorzaam heeft Holkenborg er JXL van gemaakt, wat het voordeel heeft dat het evenmin iets betekent, of verheldert, of toevoegt. Hoogstens begrijp ik erdoor dat Holkenborg langs die weg de kost verdient. Hoewel hij nog dommer is dan hij op de foto al lijkt: hij heeft zich laten afschepen met een eenmalige fooi, en de familie van Presley maakt nu goede sier met het geld waar ze geen poot voor uitgestoken heeft.

Holkenborg kan dat allemaal niets schelen, hij vindt het zelfs logisch en de popjournalist stemt daarmee in: wie de macht heeft wil die alleen maar vergroten, daar moeten wij kleine jongens, Holkenborg en Cabenda (zo heet de popjournalist) ons gewoon bij neerleggen.

Zo zo, lees ik gehoorzaam en licht verbijsterd verder, spotjes heeft Holkenborg ook gemaakt rond de olympische spelen en het wereldkampioenschap voetballen: nu begrijp ik ineens waarom ik van dat laatste nog helemaal niets heb gezien.

Hij heeft verder ‘bewust’ gekozen voor een ‘b-kantje dat klinkt alsof het in twintig minuten in elkaar is gestoomd.’ Allereerst: de tijd dat ik geloofde dat op de achterkant van een cd ook nog iets staat, is voorbij. Dus b-kantje? En ik vind twintig minuten nog rijkelijk lang. Mijn pc is sneller. Maar gelukkig is het allemaal eenmalig, want ‘na deze hype laat hij (Holkenborg) de doden weer rusten.’ De doden boffen maar weer. Hoewel hij ook navolging verwacht, ‘Sinatra met een housebeat, dat soort dingen’. Hij was een mafioso, maar zo erg hoeft hij nou ook weer niet gestraft te worden.

Intussen is het stuk van Presley snel op weg de Vogeltjesdans naar de kroon te steken, besef ik. Nu ook al nummer 1 in Noorwegen. Ik fantaseer dit niet, ik lees de Volkskrant.

De cultuur is iets moois, dat wist ik al langer. Maar dat het altijd nog mooier kan, daar ben ik intens blij om.

Oh, nog even de kop: ‘Nederlandse Junkie XL wekt A little less conversation van The King opnieuw tot leven’. Wanneer is het dan nog meer tot leven gewekt? Er ontbreekt nog het een en ander aan dat verhaal.

Volkskrant, alsjeblieft, denk voortaan wat beter aan mijn tere gestel.